Wanneer was de laatste keer dat je ergens grip op wilde krijgen en met wie je ook spreekt geen enkel aanknopingspunt lijkt te krijgen? De strekking van zo’n gesprek is: “we zijn het eens, we hebben het over hetzelfde en toch praten we langs elkaar heen”.
Zo’n gesprek had ik deze week met een opdrachtgever en dat speelt zich af in de context van “Zo kan het niet langer, als we zo doorgaan houdt onze sector op te bestaan. Dus er moet wat gebeuren. “
Maar ja, wat? Wie weet wat er moet worden gedaan om een sector te transformeren, wie weet hoe je dat doet enheeft dat vaker gedaan. Als je niemand kunt vragen is het enige antwoord dat overblijft: zoek een groep gelijkgestemden op die er hetzelfde inzitten, de koppen bij elkaar steken, de mouwen opstropen en we gaan dat varkentje wel even wassen.
Mijn gesprek ging over de voortgang en hoe in 2023 verder te gaan en ging vooral over: “het gaat me niet snel genoeg, er gebeurt te weinig”. Het is een uiting van frustratie als reactie op een primaire emotie: angst.
Op dat moment ontstaat een perfect storm van persoonlijkheid (aard van het beestje), de aard van probleem (wicked problem) en sociale dynamiek (groepje of team).
De aard van het beestje
Iedereen heeft een eigen manier ontwikkeld om met (be-)dreiging om te gaan: fight, flight, freeze. Dat ligt diep in onze hersenen opgeslagen. Je zult vast wel gehoord hebben van het reptielen brein, kudde brein en het denkende mens brein. We willen graag geloven dat we rationele wezens zijn, maar als het (echt)spannend wordt, nemen diepere overlevingsmechanismes het over en reageren we zoals we primair geprogrammeerd zijn: overleven.
Hoe zit dat bij jou: Als iets niet snel genoeg gaat, en als je reageert op dat gevoel, wat doe jij dan?
In het geval van deze opdrachtgever waren er een aantal “Jeuk Woorden” die het gevoel van onrust aanwakkeren en zijn primaire reactie oproepen “meer actie”. In zijn geval waren dat:
- Leren: “leren, leren, daar heb ik geen tijd voor”
- Overleggen: “wij zijn meer een praat club dan een actie groep”
- Onderzoeken : “Niet zo moeilijk doen. Als ze nu even naar me luisteren”
- Vernieuwen: “binnenshuis weet ik precies hoe de hazen lopen, waarom werkt dat niet buiten de deur”
We onderdrukken vaak de neiging om toe te geven dat je het eigenlijk niet weet. Pas als je gaat toegeven dat je het niet weet, is er acceptatie en kan in rust de totale omvang van de opdracht (samen) bekeken worden.
De aard van het probleem
De meeste mensen hebben (veel) ervaring met leidinggeven aan “complicated systems” en minder met invloed hebben op “complex systems”. In dit geval gaat het over de ambitie om leiding te nemen over een systeem verandering: transformeren naar een duurzame sector. Als je niet weet met welk systeem je te maken hebt, maak je het eerder erger dan beter. Het is letterlijk met een ijshockey outfit op een rugby veld gaan staan. Het vraagt dus de spelregels van het juiste spel kennen en kunnen.
De aard van de groep
Zodra een groep met mensen bij elkaar komt, noemen ze zich al snel een team. We zetten een doel en gaan presteren. Maar over hoe een groep een team wordt, is weinig kennis bekend. Iedereen heeft wel een “top team ervaring” en verwacht dat dat vanzelf ontstaat als je bij elkaar gaat zitten. Als dan prestaties en progressie uitblijven, gaan de groepsleden klagen en vingerwijzen. Met alleen aanwezig zijn als de groep bij elkaar komt is niet voldoende om een succesvol team te worden.
Dat betekent dat je op, in ieder geval, drie vlakken leren en actie moet combineren. En laat dat nu juist over twee van de drie Jeuk Woorden gaan. En dan moeten we het ook nog hebben over de inhoudelijke onderwerpen.
De kunst is om samen te leren sturen op de balans: tussen actie en reflectie, tussen doen en leren, tussen samen en alleen, tussen harmonie en conflict. De neiging is om de balans uit te besteden aan een groepsbegeleider, maar dat creert een afhankelijkheid van de groep met de begeleider: wie heeft nu de leiding en wie is verantwoordelijk?